Bağımlılık Nedir?
Bağımlılık bireyin kullandığı bir madde, nesne veya davranış üzerinde kontrolünü kaybetmesi durumudur. Kontrolü elde tutmadığımız her davranış veya madde bağımlılık oluşturma riski taşımaktadır. Bağımlı kişi kullandığı maddenin kendisine zarar verdiğini bildiği halde buna devam etmektedir.
Birey birçok şeye bağımlı olabilir. Örneğin; tütün, alkol, uyuşturucu madde, teknoloji, kumar veya bir davranış (yeme bozukluğu vb.) olabilir. Bu tür maddelerin kullanımında azalma görüldüğünde kişide sinirlilik, huzursuzluk, uykusuzluk ve yoksunluk gibi belirtiler meydana gelir.
Bağımlılık Nasıl Oluşur?
Bağımlılığın oluşmasında birçok neden vardır. İnsan sosyal bir varlıktır ve çevresinden ve kendisinden birçok noktada etkilenmektedir. Bireyin psikolojik ve biyolojik süreçleri bağımlılık sürecini etkilemektedir. Kişi öncelikle merak ve korku duygusuyla denemek isteyebilir. Merakın getirdiği ‘bir kereden bir şey olmaz’ düşüncesi ile kullanım başlar. Kullanım sonucu beynimizde duygu, düşünce, karar verme gibi fonksiyonları etkileyen dopamin hormonu salgılanır. Bireyin kullandığı maddeye bağlı olarak kullanma sıklığı, kullanma süresi ve kullandığı madde türüne göre dopaminin etkisi değişmektedir. Ancak dopamin hormonunun kullanım sürecine bağlı olarak zarar görmesi sonucu beyin doğru çalışamamaya başlar. Kişi bağımlılık döngüsüne bir kere girdikten sonra ise bağımlılığın ortaya çıkması kaçınılmazdır. Bu sebeple bağımlılık ciddi bir beyin hastalığıdır ve tedavi edilmesi gerekmektedir.
Bağımlılıktan Korunmanın Yolları
Madde kullanımına hiç başlamamak en önemli korunma yöntemlerinden biridir. Vücudumuzu maddeye maruz bırakmamalıyız ve zararlı maddelerin bulunduğu ortamlardan uzak durmalıyız. Teklif edilen maddelere karşı ‘hayır’ diyebilmeliyiz. Birey bu şekilde kendini zararlı maddelerin etkilerinden koruyabilir. Kişinin kendi iradesi ile maddeyi bırakamadığı noktada ise bağımlıkla mücadele eden kurumlar devreye girmektedir.
Tedavi ve Rehabilitasyon Çalışmaları:
YEDAM: Ayaktan ücretsiz psiko-sosyal destek ile bireyleri bağımlılıktan kurtarmayı hedeflemektedir. Kişinin aile ve yakınlarına destek sağlayarak bireyin çevresini iyileştirmek ve ilişkilerini sağlamlaştırmak da amaçları arasındadır. (Alo 115)
AMATEM: Alkol ve madde bağımlısı olan kişilerin tedavi görmesini sağlamakta ve bu tür bağımlılıkların önlenmesine yardımcı olmaktadır. Yatışlı tedavi esastır. Ancak ilaçlı tedavilerin yanı sıra bireysel psikoterapiler, grup psikoterapileri gibi faaliyetleri de mevcuttur.
ÇEMATEM: Çocuk ve ergen madde bağımlılığı tedavi merkezidir. Bağımlılıktan kurtulmak isteyen çocuklara tedavi hizmeti sunmaktadır. Psikoterapiler, spor, eğitim, el sanatları ve danışmanlık hizmetleri gibi faaliyetlerle de bu amacı desteklemektedirler.
Yazar: Belgin KOÇU
